Więcej niż jeden mąż to...? Nie owca, a poliandria. Gdy kobieta ma kilku mężów

W polskiej kulturze jesteśmy przyzwyczajeni do wzorca, w którym to dwie osoby, najczęściej przeciwnej płci, tworzą małżeństwo. Kultury świata wypracowały jednak inne modele, gdzie małżeństwa składają się z więcej niż dwóch osób. Nawiązując do kultowego odcinka Familiady - więcej niż jedna osoba w małżeństwie, to...? Poligamia, poligynia i poliandria. Czym się różnią?

Jak nie zgubić się w poli-gąszczu

1. Poligamia

Poligamia to tzw. wielomałżeństwo, czyli gdy jedna osoba zawiera ślub z kilkoma osobami. Słowo pochodzi od starogreckiego polys – „liczny” oraz gameo – „poślubić”. Poligamia zakłada, że jeden mężczyzna lub jedna kobieta może poślubić kilka osób, ale najczęściej mówimy o poligamii w kontekście mężczyzny i kilku żon. To najczęstszy po monogamii typ zawierania małżeństw, kojarzony zwłaszcza z krajami muzułmańskimi, ale warto zaznaczyć, że to de facto poligynia.

Często mówi się także o poligamii seryjnej, która oznacza niejednoczesne posiadanie wielu partnerów albo małżonków w trakcie całego życia. Taki właśnie model jest najbardziej rozpowszechniony w kulturze Zachodu, gdzie dwa, trzy, a nawet cztery śluby w ciągu życia nie są niczym nietypowym.

2. Poligynia

Poligynia składa się z wyżej wymienionego polys oraz gyne – w starogreckim „kobieta”. To związek jednego mężczyzny z kilkoma kobietami, model powszechny wśród wielu kultur w starożytności i obowiązujący także dziś, głównie kojarzony z Islamem. Ale poligynia była obecna w religiach hinduizmu, judaizmu, dawnych Chinach, krajach Afryki, mogła się także zdarzać wśród ludów germańskich i słowiańskich. 

Wedle kronik Galla Anonima Mieszko I miał siedem żon, aczkolwiek historycy twierdzą, że były to nierządnice, a żonami były przez władcę tylko tak nazywane. Tak czy owak – podobnie jak w przypadku Mieszka – na utrzymanie wielu kobiet w kulturach poligynicznych mogli pozwolić sobie tylko zamożni mężczyźni, władcy, ludzie z wyższych stanów społecznych czy kast.

3. Poliandria

Poliandria to z kolei małżeństwo jednej kobiety z wieloma mężczyznami, od starogreckiego polys i andros – „mężczyzna”. Ten typ zawierania ślubu jest znacznie mniej popularny od poligynii i szacuje się, że obecnie jest praktykowany w ok. 30 społecznościach na całym świecie. Najczęściej występowała w rejonach Azji, szczególnie na obszarze himalajskim i nadal występuje wśród ludów Tybetu.

Wśród Tybetańczyków najczęściej funkcjonował model zawierania ślubu jednej kobiety z kilkoma braćmi. Miało to na celu uniknięcie rozdrobnienia majątku rolnego, należącego do rodziny. W przypadku ślubu każdego z braci z inną kobietą trzeba by było ziemię podzielić, a to groziło skutkami ekonomicznymi i politycznymi. 

Poliandria występowała także wśród rdzennej ludności Ameryki Północnej, a także w Afryce. W plemieniu północnoamerykańskich Szoszonów kobieta mogła pozwolić sobie na ślub z drugim mężczyzną, jeśli była odpowiednio majętna. Z kolei wśród afrykańskich Bahimów, gdy opłata za żonę była zbyt wysoka, na ślub z jedną kobietą decydowała się grupa mężczyzn.