Wydaje ci się, że dzieci nie ucierpiały w czasie rozwodu? Masz rację, wydaje ci się

– Obsadzanie w role jest skutkiem tego, że rodzice po rozstaniu z partnerem znajdują się w nowej sytuacji osamotnienia, pogubienia, złości – tłumaczy Dorota Sakławska, specjalistka ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie i mediatorka. W Stowarzyszeniu OPTA prowadzi warsztaty psychoedukacyjne dla rodziców, którzy się rozstają.

– Ono, z racji swojego wieku i hierarchii, jest podporządkowane rodzicowi. Nie potrafi się obronić przed propozycją nowej roli, do której zaprasza go rodzic. Z czasem role mogą stać się dla niego atrakcyjne, jednak mogą one mieć długotrwałe, negatywne konsekwencje dla psychiki dziecka – ostrzega Dorota Sakławska.

Stawianie dziecka w roli dorosłego nazywane jest parentyfikacją. Małe dzieci mają duży problem w przeciwstawieniu się wejściu w rolę, ponieważ łączy je naturalna i pierwotna relacja z rodzicami. Odcięcie się od rodzica, to odcięcie się od całego znanego mu świata.

– W role wpychają i rodzice, z którymi mieszka dziecko, jak i ci, którzy tylko się z nim widują. Robią to i matki i ojcowie, a nawet inni bliscy – mówi mediatorka.

Dziecko w rozwodzie

– Gdy rozpoczynaliśmy kampanię "Rozchodzi się o dzieci", zrobiliśmy badanie, jak rodzice oceniają dobrostan swoich dzieci w czasie rozstania - opowiada Sakławska, która jest także koordynatorką tej akcji. - Zaskoczyło nas to, że 1/4 rodziców powiedziała, że nic się z ich dziećmi w tym czasie nie działo. Jak to? Dziecku rozpadł się jedyny świat jaki znał - rodzina! To oznacza, rodzicu, że ty nic nie zauważyłeś, a twoje dziecko samo musiało poradzić sobie ze wszystkimi negatywnymi konsekwencjami rozwodu – tłumaczy Sakławska.

W podanym przykładzie, konsekwencją na przyszłość dla dziewczynki, może być wzrastanie w przekonaniu, że mężczyznom nie można ufać. Chłopiec może jako dorosły maskować swoją męskość lub wykorzystywać ją, bo władza i siła uchronią go od bycia skrzywdzonym.

Role, które rodzice przypisują dziecku

Sojusznik
Wtajemniczanie dziecka w świat dorosłych - to co się działo i dzieje w związku. Tłumaczenie nie tylko dlaczego doszło do rozpadu relacji, ale także wskazywanie siebie jako ofiary. Rodzice, którzy chcą przekonać dziecko, że jest jego sojusznikiem mówią "Ty jedyny/jedyna mnie rozumiesz, pamiętasz jak on/ona się zachowywał/a".

Jeżeli dziecku zostaną wmówione pretensje i poczucie krzywdy, nie będzie mogła powstać więź z drugim rodzicem. Nawet jeżeli tamten rodzic będzie chciał nawiązać z nim kontakt. Budowanie relacji z krzywdzicielem byłoby wyrazem nielojalności wobec matki/ojca, które mówi o sobie jako ofierze.

Sędzia
To bardzo atrakcyjna rola dla dziecka, ponieważ jest wynoszone ponad rodziców. Tutaj pojawią się komunikaty "sam zobacz", "sam oceń, jak ona/on zachowuje się wobec mnie".

Ta rola wykracza poza możliwości, siły i zasoby poznawcze dziecka. W zdrowej hierarchii jest ono pod rodzicem, bo to dorosły daje mu poczucie bezpieczeństwa. W koleżeńskich/partnerskich układach dorosły – dziecko, jest to o tyle niebezpieczne, że wyrównuje możliwości dzieci i dorosłych. O takim rodzicu dziecko myśli, że mając taką samą władzę, jak ono, nie będzie w stanie mu pomóc w sytuacji zagrożenia.

Posłaniec
"Powiedz mamie, że przyjadę dwie godziny później, niż się umawialiśmy", "Powiedz tacie, że musi ci kupić nowy plecak" - takie komunikaty obciążające dziecko pojawiają się wśród rodziców, którzy nie potrafią się ze sobą komunikować po rozstaniu.

Szpieg
To nie tylko zachęta do śledzenia i donoszenia na drugiego rodzica, ale także często dawanie misji, by dowiedziało się konkretnie np. jakim samochodem jeździ nowy wujek, ile lat ma nowa koleżanka taty.

Mediator
Ta rola jest trudna ze względu na to, że w przypadku mediacji i podpowiedzenia rozwiązania konfliktu rodzicielskiego, dziecko musi w pełni wysłuchać żalu obydwu stron. A to przecież konflikt rodzicielski. Dziecko nie może decydować jak będą wyglądały jego kontakty, czy np. jaka będzie wysokość alimentów.

To obciąża jego psychikę, a jednocześnie znów tworzy z niego powiernika sekretów dorosłych oraz stawia w sytuacji, w której musi podjąć decyzję za rodziców, przekraczającą jego możliwości poznawcze. Kozioł ofiarnyDo wepchnięcia w tę rolę przyczyniają się często dziadkowie lub inni bliscy, którzy negatywnie wypowiadają się o którymś z rodziców dziecka. Chodzi o komunikaty "jesteś taki sam dziwny jak ojciec", "histeryzujesz jak twoja matka".

Opiekun młodszego rodzeństwa
Zwykle najstarsze z rodzeństwa albo starsza dziewczynka. Występuje wtedy, gdy rodzic jest w rozpaczy i nie jest w stanie zająć się dziećmi. Częste chwalenie "jesteś taki dzielny", "świetnie sobie radzisz", również przez resztę rodziny, tylko pogłębia tę rolę.

Jednak to nie dziecko, a rodzic powinien spełniać obowiązek opieki wobec nieletnich.

Co zrobić, aby zapobiec nadawaniu roli?

– Jeśli jeden rodzic wprowadza dziecko w którąkolwiek z ról, drugi rodzic powinien powstrzymać się przed odwetem i zdjąć z ramion dziecka połowę ciężaru, którym oboje mogą je obarczyć. Spróbuj nie tłumaczyć się tym, że on/ona tak robi. Po prostu zrezygnuj ze swojej „części”.